Vorige week ging Nederland weer naar de stembussen. De dag, 22 november, is de geschiedenisboeken in gegaan als een enorme verschuiving op politiek vlak. De PVV werd verreweg de grootste met 37 zetels en alle partijen in het afgelopen kabinet hebben flink ingeleverd. De nieuwe partij van Pieter Omtzigt is in één klap groot geworden en ook de samenwerking van PvdA en GroenLinks wierp vruchten af. Toch gaat het formeren van een nieuwe regering niet van een leien dakje.
Wat is er aan de hand?
Na de monsterzege van de PVV is het tijd voor de partijen om te formeren. De eerste verkenner die was aangesteld door de PVV is al uitgevallen door beschuldigingen van fraude. Een tweede verkenner is vandaag begonnen met de eerste gesprekken. Vandaag stonden de PVV, VVD, PvdA/GroenLinks en NSC op de planning. De VVD had al eerder aangegeven niet te willen regeren en houdt voor nu voet bij stuk. PvdA/GroenLinks lieten geheel volgens verwachting weten niets met de PVV te maken te willen hebben. De ogen waren daarom vooral op Omtzigt gericht. Deze zou toen de gesprekken maandag zouden beginnen nog niet meedoen op de eerste dag. De fractie was nog niet klaar voor de gesprekken over formeren. Echter, nu heeft ook Omtzigt laten weten niet in zee te gaan met PVV. Door punten in het partijprogramma die tegen de grondwet ingaan wil NSC niet in een kabinet met Wilders. De PVV had eerder al laten weten punten in de ijskast te willen zetten, maar dat levert niet veel vertrouwen bij andere partijen.
Ook een aantal kleinere partijen als Volt, D66 en DENK hebben al laten weten geen interesse te hebben in kabinet Wilders I.
Wat betekent dit voor een kabinet met Wilders?
De Tweede Kamer heeft 150 zetels die verdeeld kunnen worden. Voor een meerderheidskabinet heeft een regering 75 van deze zetels nodig. Hoewel de PVV met 37 dus flink veel zetels heeft, is dat bij lange na niet genoeg. Hoewel er op dit moment zo’n 60 zetels al hebben gezegd echt niet in een kabinet te willen, zijn er dus nog flink wat zetels over. 24 overgebleven zetels zijn echter voor de VVD die alleen gedoogsteun geven. Daarnaast verwacht ik geen grote support voor de PVV bij partijen als het CDA, CU, SP en de PvdD. Als je bovenstaande partijen allemaal optelt, zou je zonder VVD al op 75 zetels komen die zeer waarschijnlijk niet willen samenwerken. Wat Wilders erg weinig kansen en keuze geeft. Er zijn echter wel wat mogelijkheden om een kabinet te vormen. Nu kun je ze zelf proberen te vormen via deze link van de NOS, maar een aantal opties bespreken we ook hieronder.
Mogelijkheden voor een formatie
Meerdere partijen hebben dus laten weten niet mee te willen doen met een kabinet met Wilders. Welke reden ze ook gebruiken maakt niet uit, maar het wordt enorm lastig voor wilders om een meerheid te krijgen dus. Dus wat kan er nu nog gebeuren? Ervan uitgaande dat NSC en VVD hun keuzes behouden zijn dit verschillende mogelijkheden.
De eerste optie is een minderheidskabinet Wilders I met gedoogsteun. Als Wilders samen met andere rechtse partijen (SGP, FvD, Ja21 en BBB) formeert en de gedoogsteun krijgen van de VVD eindigen ze een soort van op de 75 zetels. Het betekent echter wel een enorm versplintert kabinet en dat kan erg gevaarlijk zijn. Eén van de eerste kabinetten van Rutte is ook gevallen doordat de gedoogsteun van de PVV niet goed werkte.
Een minderheidskabinet Wilders I zonder gedoogsteun. Mogelijk trekt de VVD hun gedoogsteun in wanneer de rest van de formatie hun niet bevalt. Wilders zal dan voor alle voorstellen steun in de kamer moeten sprokkelen om voldoende stemmen te krijgen.
Kabinetten zonder Wilders
Kabinetten over links. Bovenstaande opties zijn ook mogelijk voor links. Het wordt hiervoor alleen nog lastiger, aangezien de partijen daar nog meer versplintert zijn. Als NSC en PvdA/GroenLinks al samenwerken hebben ze 9 andere partijen nodig voor een meerderheid (ook hier uitgaande van VVD die niet mee wil regeren). Ook hier zou gedoogsteun mogelijk kunnen zijn in combinatie met een minderheidskabinet.
Een kabinet zoals hierboven beschreven zonder Wilders zou ondemocratisch zijn volgens PVV-stemmers, maar dat is niet zo. Van alle stemmers was minder dan 24% voor de PVV wat dus betekent dat meer dan 76% niet voor de standpunten van de PVV was.
Tot slot is er nog iets waar niemand meteen op hoopt en dat zijn nieuwe verkiezingen. Als er echt geen formatie mogelijkheid is zal er mogelijk opnieuw gestemd moeten worden. Mogelijk gaan stemmers hierdoor toch weer anders stemmen. Omdat ze zien dat een kabinet met Wilders niet gaat werken of stemmers van andere rechtse partijen die strategisch op PVV gaan stemmen om ze nog groter te maken.
